-
1 чыгару
перех.1) вынима́ть/вы́нуть, выта́скивать/вы́тащить, вытя́гивать/вы́тянуть; извлека́ть/извле́чь, выкла́дывать откуда-л.кесәдән акча янчыгы чыгару — вы́нуть из карма́на кошелёк
лотерея билеты тартып чыгару — вы́тянуть лотере́йный биле́т
бармагына кергән шырпыны чыгару — извле́чь (вы́тащить) из па́льца зано́зу
2) выноси́ть, выводи́ть/вы́вести, удаля́ть/удали́ть ( из комнаты) || вы́вод, вы́воз, удале́ниегөлләрне балконга чыгару — вы́нести цветы́ на балко́н
баланы урамга чыгару — выводи́ть ребёнка на у́лицу
мәетне чыгару — выноси́ть те́ло поко́йника
3) выпуска́ть/вы́пустить, отпуска́ть/отпусти́ть, пропуска́ть/пропусти́ть || выпуска́ние, отпуска́ние, пропуска́ниепропусксыз чыгару — выпуска́ть без про́пуска
казларны сарайдан чыгару — вы́пустить гусе́й из сара́я
4) переправля́ть/перепра́вить; вывози́ть/вы́везти; перевози́ть/перевезти́, переноси́ть/перенести́ || перепра́ва; перево́з, перено́сотрядны фронт сызыгы аша чыгару — перепра́вить отря́д че́рез ли́нию фро́нта
балаларны дачага чыгару — вы́везти дете́й на да́чу
5) вы́сунуть (язык, руку, голову)башны чыгару — вы́сунуть го́лову, вы́сунуться
телен чыгару — вы́сунуть язы́к
6) вышиба́ть, прошиба́ть/прошиби́тьчөйне чөй кагып чыгару — вышиба́ть клин кли́ном
7) перепра́вить через что-л. (горы, болота, границу)елганың икенче ягына йөк чыгару — перепра́вить груз на друго́й бе́рег
8) снима́ть/снять, увольня́ть/уво́лить ( о работе); исключа́ть/исключи́ть ( из списка) || сня́тие, увольне́ние, исключе́ниепартиядән чыгару — исключи́ть из па́ртии
9) выселя́ть/вы́селить (из квартиры, города, территории)10) вывози́ть/вы́везти (мусор, удобрение, навоз), экспорти́ровать ( товар) || э́кспорт, вы́возбазарга яшелчә чыгару — вы́везти о́вощи на ры́нок
11) производи́ть/произвести́, вы́звать, породи́ть ( шум)12) испуска́ть/испусти́ть, издава́ть/изда́ть, распространя́ть/распространи́ть ( запах) || выделе́ние, распростране́ниечәчәкләр хуш ис чыгаралар — цветы́ издаю́т прия́тный за́пах
13) пуска́ть/пусти́ть, пролива́ть/проли́тькүз яше чыгару — пролива́ть слезу́
14) уделя́ть/удели́ть, выделя́ть/вы́делить часть чего-л.мөлкәттән өлеш чыгару — вы́делить часть иму́щества
15) добыва́ть/добы́ть, выдава́ть/вы́дать на-гора́ (руду, нефть и т. п.)күмер чыгару — добыва́ть у́голь
16) натвори́ть, набедоку́ритьберәр бәла чыгаруы бар — мо́жет натвори́ть беду́
17) выду́мывать, сочиня́ть, изобрета́ть, твори́ть (мелодию, рассказ, художественное произведение, предмет, образ, небылицу и т. п.)18) издава́ть/изда́ть, выпуска́ть/вы́пустить || изда́ние, вы́пусккитап чыгару — изда́ть кни́гу
заём һәм маркалар чыгару — вы́пустить заём и ма́рки
19) класть (печь, трубу) || кла́дка20) выси́живать/вы́сидеть, выводи́ть/вы́вести птенцо́в || выси́живаниечеби чыгару — наси́живать, выси́живать цыпля́т
кыр үрдәкләре бала чыгарган — ди́кие у́тки вы́вели утя́т
21) зава́риватьйомшак су чәйне яхшы чыгара — мя́гкая вода́ хорошо́ зава́ривает чай
22) перен. освободи́ться от кого-чего-л., вы́кинуть, вы́бросить (из головы, из сердца, из памяти)аны күңел түреннән чыгара алмый — не мо́жет вы́бросить её из се́рдца
бу уйны башыңнан чыгару — вы́кинь э́ту мысль из головы́
23) прям.; перен. выводи́ть/вы́вести (из терпения, из спокойствия), вы́тащить (из погреба, ямы, болота и т. п.)караңгылыктан чыгару — вы́вести из темноты́, вы́зволить (из темноты, неволи, беды)
24) выноси́ть/вы́нести (постановление, решение, приговор); де́лать, сде́лать ( вывод)26) издава́ть/изда́ть, дава́ть/дать (указ, приказ, распоряжение)27) производи́ть/произвести́, выпуска́ть/вы́пустить ( продукцию)көнкүреш әйберләре чыгару — производи́ть бытовы́е изде́лия
28) в функ. вспом. гл. переводится приставками раз-, вы- и обозначает:а) де́йствие, напра́вленное нару́жукысып чыгару — вы́давить
сыгып чыгару — вы́жать
б) зако́нченность, завершённость, исче́рпанность де́йствияисәпләп (хисаплап) чыгару — рассчита́ть, вы́числить
29) в функ. вспом. гл. слу́жит для образова́ния сло́жных отымённых глаго́ловбракка чыгару — забракова́ть
яраксызга чыгару — бракова́ть
ялганга чыгару — отмести́, отве́ргнуть, как ложь, приня́ть за ложь
•- чыгарып кую
- чыгарып салу
- чыгарып ташлау••чыгару да сал (куй) — вынь да поло́жь; выкла́дывай всю подного́тную
чыгарып алу — этногр. умыка́ть
-
2 про-
1) фигыльләргә ялганганда, аның мәгънәләре татар теленә нигездә түбәндәге чаралар ярдәмендә биреләа) "үтү", "үткәрү" дигән фигыльләр ярдәмендәпросеять — иләктән [иләп] үткәрү
б) "бетү" яки "бетерү" дигән дәрәҗә фигыльләре беләнв) "узып китү", "үтеп китү" кебек тезмә фигыльләр ярдәмендәг) "чыгу" яки "чыгару" дигән дәрәҗә фигыльләре ярдәмендәд) "керү" яки "кертү" дигән фигыль беләне) "[үтәли] тишү", "тишеп чыгару" кебек фигыльләр ярдәмендәж) "җиткерү", "чыгару" дигән дәрәҗә фигыльләре яисә "бик яхшы", "бик нык" кебек рәвешләр беләнз) "...мый калдыру" кебек фигыль формалары ярдәмендәи) "зыян күрү", "зарар күрү" дигән фигыльләр беләнк) (-ся кисәкчәсе белән килгәндә) "туйганчы" кебек хәл фигыль формасы яисә "тую" дигән фигыль ярдәмендәл) (-ся кисәкчәсе белән килгәндә) ялгыш "ташлау", "салу", "кую" кебек сүзләр белән2) исемнәргә ялганганда, түбәндәге чаралар ярдәмендә тәрҗемә ителәа) "аз гына", "бераз" кебек рәвешләр беләнб) "яклы" дигән сүз белән -
3 нәтиҗә
сущ.1)а) результа́т, ито́г; резюме́, вы́вод; заключе́ние; умозаключе́ние книжн.врач ясаган нәтиҗә тынычландыргыч иде — заключе́ние врача́ бы́ло утеши́тельным
күзәтүләр нигезендә яңа нәтиҗәгә килү — на осно́ве наблюде́ний прийти́ к но́вому вы́воду
сөйләшүләр нәтиҗәсе уңай — результа́т перегово́ров положи́телен
дөрес нәтиҗә чыгару — сде́лать пра́вильный вы́вод
б) результа́т, показа́тель чего-л. (опытов, экзаменов, соревнований, лабораторных исследований и т. п.)имтиханнарның нәтиҗәләре — результа́ты экза́менов
тәҗрибәләрнең нәтиҗәләре уңай — результа́ты о́пытов положи́тельны
в) результа́т, после́дствие, сле́дствиесәбәпсез нәтиҗә булмый — нет сле́дствия без причи́ны
йокысыз төннәрнең нәтиҗәсе күренә башлады — после́дствия бессо́нных ноче́й ста́ли ска́зываться
кәефнең начарлыгы арыганлык нәтиҗәсе инде — плохо́е настрое́ние - результа́т уста́лости
2) результа́т, коне́ц, исхо́д, фина́л (чего-л.)бу эшнең нәтиҗәсе яхшы булыр — исхо́д э́того де́ла бу́дет хоро́шим
3) по́льза, вы́года; прок, толк; плоднәтиҗәсен тату — пожина́ть плоды́
без түземсезлек белән насостан нәтиҗә көтә башладык — мы с нетерпе́нием на́чали ждать от насо́са вы́году
•- нәтиҗә бирүчән
- нәтиҗә бирүчәнлек
- нәтиҗә буларак
- нәтиҗә җөмлә
- нәтиҗә итеп
- нәтиҗә чыгару
- нәтиҗә ясау
- нәтиҗәдән чыгып -
4 вз-
приставка ; = взо-; = взъ-; = вс-бу приставка белән ясалган фигыльләр татар теленә тезмә фигыльләр белән тәрҗемә ителә, приставканың мәгънәсе түбәндәге чаралар ярдәмендә бирелә1) "менү" дигән фигыль ярдәмендә2) "җибәрү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә3) "китү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә4) "чыгу" яки "чыгару" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә -
5 вы-
приставка, татар теленә түбәндәге чаралар ярдәмендә тәрҗемә ителә1) "чыгу" яки "чыгару" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә2) "алу" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә3) "бетү" яки бетерү дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә4) "тую" дигән фигыль ярдәмендә -
6 на-
1) фигыльләр ясый; аның мәгънәләре татар теленә түбәндәгечә тәрҗемә ителәа) "бәрелү" фигыле ярдәмендәб) "өстенә", "күп булып", "бик күп" сүзләре ярдәмендә яки төп фигыльне тәрҗемә итү юлы беләннамёрзнуть — [өстенә] кату, күп булып кату
насохнуть — [өстенә] ябышып кибү
в) "берникадәр", "күп итеп", "бик күп" сүзләре, шулай ук "кую" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендәнабрать ягод — ( берникадәр) җиләк җыю
настирать белья — ( берникадәр) кер юып кую
г) "бик яхшы", "бик әйбәт", "яхшылап", "әйбәтләп", "яхшы гына", "әйбәт кенә" сүзләре, шулай ук "кую" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендәд) "-ся" кисәкчәле фигыльләр белән килгәндә, "туйганчы" сүзе яки "...ып тую" формасы ярдәмендәнаговориться — туйганчы сөйләшү, сөйләшеп тую
наслушаться — туйганчы тыңлау, тыңлап тую
е) "акрын гына" сүзләре ярдәмендәз) фигыльнең тәмамланган төр формасын ясаганда, төп фигыль белән яисә "чыгару" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә тәрҗемә ителәнапечатать — бастыру, бастырып чыгару
2) сыйфатлар ясый: бу очракта аның мәгьнәләре изафә ярдәмендә яки "...га тага (тагыла) торган", "...га элә (эленә) торган" сүзләре белән белдереләнагрудный — күкрәк...ы, күкрәккә тага торган
3) исемнәр ясыйнарукавник — җиңсә, беләксә
набалдашник — сакма, таяк чукмары, таяк башы
накрепко — нык итеп, ныклап; катгый рәвештә, кискен рәвештә
настрого — каты итеп, катгый рәвештә
насухо — коп-коры итеп, коп-коры булганчы, корытканчы
-
7 перевести
сов.1) ( кого-что) аркылы [аша] чыгару, чыгару, чыгарып кую2) ( кого-что) күчерү3) перен. ( что) бору4) ( что) (переслать деньги) җибәрү, салу, күчерү5) ( что) тәрҗемә итү, күчерү, әйләндерү6) ( что) күчереп төшерү•- перевести дыхание -
8 раз-
(разо-; разъ-; рас-) бу приставка белән ясалган фигыльләр татар теленә нигездә тезмә фигыльләр белән тәрҗемә ителә, приставканың мәгънәсе түбәндәге чаралар ярдәмендә бирелә1) "таралу" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә2) "бетерү" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә3) "кую" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә4) "ташлау" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә5) "чыгару" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә6) "чыгу" дигән дәрәҗә фигыле ярдәмендә7) "артык", ''бик каты" кебек рәвешләр ярдәмендә8) "ачык", "бик яхшы" шикелле рәвешләр ярдәмендә
См. также в других словарях:
тамга — 1. Сызып, кисеп, чигеп, киртләп яки көйдереп төшерелгән сызыклардан торган шартлы билге 2. Имза ролендә йөри торган һәм берәр кеше, ыру, кабиләнеке дип танылган шартлы билге. Имза. Мал туарның яшен, кемнеке икәнен һ. б. белгертеп, терлекнең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге